tiu
Espéranto
Étymologie
Adjectif démonstratif
| Cas | Singulier | Pluriel |
|---|---|---|
| Nominatif | tiu \ˈti.u\ |
tiuj \ˈti.uj\ |
| Accusatif | tiun \ˈti.un\ |
tiujn \ˈti.ujn\ |
tiu \ˈti.u\ mot-racine UV
- Ce.
Mi ne konas tiun homon.
- Je ne connais pas cette personne.
- Por traveturi tiun vojon, ni uzis tiom da tagoj, kiom da horoj vi nun uzas.
- Pour parcourir cette voie, il nous faut autant de jours que cela vous a pris d'heures.
Pronom démonstratif
| Cas | Singulier | Pluriel |
|---|---|---|
| Nominatif | tiu \ˈti.u\ |
tiuj \ˈti.uj\ |
| Accusatif | tiun \ˈti.un\ |
tiujn \ˈti.ujn\ |
tiu \ˈti.u\ mot-racine UV
- Celui, celui-là.
Kiu vivos, tiu vidos.
- Qui vivra, verra.
- doktrino, apogita sur tiu de Platono.
- Une doctrine fondée sur celle de Platon.
Dérivés
Notes
- Tiu est naturellement corrélatif de kiu :
La korteganoj, kiuj nun ankaŭ aperis, estis elegantaj kaj grandsinjoraj, sed kiu povosciis bone rigardi, tiu povis tuj rimarki, kia estis ilia esenco.
- Les courtisans, qui apparaissaient maintenant également, étaient élégants et majestueux, mais quiconque pouvait bien regarder pouvait voir immédiatement quelle était leur essence.
- tiu « ce » en tant qu'adjectif indéfini est par nature le déterminant d'un substantif — implicite ou explicite. Avec l'ellipse du substantif, il conserve tout son sens, mais son rôle dans ce cas prend la forme d'un pronom.
- L'ellipse est naturelle lorsque la phrase elle-même précise « celui de quoi », comme dans doktrino, apogita sur tiu de Platono.
- Sans autre précision donnée par le contexte, l'ellipse conventionnelle est a priori celle du mot « homo », homme, comme dans Kiu vivos, tiu vidos. Il joue alors le rôle d'un pronom personnel.
- « -o, -a ou -u? » : Les corrélatifs se terminant par -o (comme kio et tio) sont de vrais noms, et s'emploient comme tels. De ce fait, ils ne peuvent pas être complétés par des substantifs. « * Vi legas tion libron » est incorrect : les formes complétées sont nécessairement en -a ou en -u (formes pour lesquelles le complément peut être sous-entendu). Les formes en -a sont complétées par un qualificatif (sorte de, qualité) ; les formes en -o font référence à un substantif (objet concret ou abstrait).
- Vi legas tion= tu lis ça (journal, livre, affiche...) =un objet ;
- Vi legas tian libron = tu lis ce livre = une sorte de ce genre d'objet ;
- Vi legas tiun libron = tu lis ce genre de livres (les trois mousquetaires, peau d'âne,...) = un objet sélectionné de ce genre d'objet.
Vocabulaire apparenté par le sens
| Tabelvortoj en espéranto | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| interrogatif quel ... ? lequel ... ? |
démonstratif ce ... là |
indéfini un quelconque ... un certain ... |
universel tout ... chaque ... |
négatif aucun ... |
un autre ... (critiqué)1 | ||
| ki- | ti- | i- | ĉi- | neni- | ali-1 | ||
| chose, situation | -a | kia(n/j) | tia(n/j) | ia(n/j) | ĉia(n/j) | nenia(n/j) | *alia2 |
| cause | -al | kial | tial | ial | ĉial | nenial | alial |
| temps | -am | kiam | tiam | iam | ĉiam | neniam | aliam |
| lieu | -e | kie(n) | tie(n) | ie(n) | ĉie(n) | nenie(n) | *alie2 |
| mouvement | -en | kien | tien | ien | ĉien | nenien | alien |
| manière | -el | kiel | tiel | iel | ĉiel | neniel | aliel |
| possessif | -es | kies | ties | ies | ĉies | nenies | alies |
| pronom démonstratif | -o | kio(n) | tio(n) | io(n) | ĉio(n) | nenio(n) | alio(n) |
| quantité | -om | kiom | tiom | iom | ĉiom | neniom | aliom |
| déterminant démonstratif | -u | kiu(n/j) | tiu(n/j) | iu(n/j) | ĉiu(n/j) | neniu(n/j) | aliu |
- Issu de alia (« autre »), le préfixe néologique ali- est critiqué parce qu’il rompt la régularité des corrélatifs.
- Les tabelvortoj *alia et *alie sont inusités car ils entreraient en conflit avec alia (« autre ») et alie (« autrement »). Les composés alispeca et aliloke peuvent être urilisés à la place.
Prononciation
- (Région à préciser) : écouter « tiu [ˈti.u] »
- Pays-Bas (partie continentale) (Wijchen) : écouter « tiu [Prononciation ?] »
- Brésil : écouter « tiu [Prononciation ?] »
- France (Toulouse) : écouter « tiu [Prononciation ?] »
- France (Vosges) : écouter « tiu [Prononciation ?] »
- Białystok (Pologne) : écouter « tiu [Prononciation ?] » (bon niveau)
Références
Bibliographie
- E. Grosjean-Maupin, Plena Vortaro de Esperanto, SAT, Parizo, 1934 (racine U.V-4OA)
- tiu sur le site Plena Ilustrita Vortaro de Esperanto (PIV)
- tiu sur le site Reta-vortaro.de (RV)
- Racine "tiu" présent dans le dictionnaire des racines « Universala Vortaro » (R1 de l’Akademio de Esperanto).
Étymologie
- Étymologie manquante ou incomplète. Si vous la connaissez, vous pouvez l’ajouter en cliquant ici.
Nom commun
Déclinaison
| Cas | Singulier | Pluriel |
|---|---|---|
| Nominatif | tiu | tiut |
| Génitif | tiun | tiiden tiitten |
| Partitif | tiuta | tiita |
| Accusatif | tiu [1] tiun [2] |
tiut |
| Inessif | tiussa | tiissa |
| Illatif | tiuhan | tiihin |
| Élatif | tiusta | tiista |
| Adessif | tiulla | tiilla |
| Allatif | tiulle | tiille |
| Ablatif | tiulta | tiilta |
| Essif | tiuna | tiina |
| Translatif | tiuksi | tiiksi |
| Abessif | tiutta | tiitta |
| Instructif | - | tiin |
| Comitatif | - | tiine- [3] |
|
Notes [1] [2] [3]
| ||
| Avec suffixes possessifs |
Singulier | Pluriel |
|---|---|---|
| 1re personne | tiuni | tiumme |
| 2e personne | tiusi | tiunne |
| 3e personne | tiunsa | |
tiu \ˈtiu̯\