urzh
Étymologie
Nom commun
| Singulier | Pluriel |
|---|---|
| urzh | urzhioù |
urzh \ˈyrs\ masculin
- Ordre (arrangement, organisation) .
Ni a grogo eno gant hol labour, ha ni a ziskenno bep un tammig, bep un tammig, en ur furchal ar stêr. Hep urzh ne reer ket labour vat.
— (Jakez Riou, An ti satanazet, Skridoù Breizh, 1944, pages 106-107)- Nous commencerons notre travail là-bas et nous descendrons petit à petit, en explorant la rivière. Sans ordre, on ne fait pas du bon travail.
Kregiñ a reas bourcʼhizion ’zo da empentiñ a-zevri an divroerezh da Aljeria evel un doare d’en em zijabliñ diouzh ur yocʼhad vicherourion dilabour a lakae an urzh en arvar.
— (An emsav aljerian. I. – Istor Aljeria eus 1830 da 1851., in Emsav, no 94, octobre 1974)- Certains bourgeois commencèrent à envisager sérieusement l’émigration vers l’Algérie comme un moyen de se débarrasser d’une masse d’ouvriers sans travail qui mettaient l’ordre en péril.
- Ordre (commandement, injonction).
A-boan m’en doa peurechuet e gomzou ma roas ar roue urz d’e archerien da chadenna an daou istrogell ha d’o cʼhas d’ar prizon.
— (Jakez Riou, Troiou-kamm Alanig al Louarn 1, Gwalarn, 1936, page 74)- Le roi avait à peine prononcé ses dernières paroles qu’il ordonna à ses gens d’armes d’enchaîner les deux hurluberlus et de les conduire en prison.
En em ledañ a reas war an douar noazh ha yen (e miz Du e oamp) hag e-unan e roas urzh da deurel douar warnañ, rak ar gouerien ne gredent ket re hen ober.
— (Herry Caouissin, Eil marv Salaun ar Foll, in Al Liamm, no 112, septembre-octobre 1965, page 297)- Il s’allongea sur la terre nue et froide (nous étions en novembre) et donna lui-même l’ordre de jeter de la terre sur lui, car les paysans n’osaient pas trop le faire.
- (Par extension) Droit, autorisation, permission.
Dizale ’ta, n’em bo urzh da lavarout ger ebet ken ganeocʼh-c’hwi, nag en ti, nag er maez !
— (Yann-Vari Perrot, E-tal ar poull, in C’hoariva brezhonek - Pemp pezh-c’hoari berr, Skridoù Breizh, 1944, page 42)- Bientôt, je n’aurai plus la permission de dire un mot avec vous, ni dans la maison, ni dehors !
- Ordre, groupement, organisation.
Hiziv e Frañs, un den diwar bemp a gred start emañ urzh an Illuminati e penn armerzh ar bed, hervez ur sontadeg gant Ipsos e Mezheven 2014.
— (Denez Bodat, Kevrin ar c’hevredigezhioù kuzh, in Bremañ, no 429, octobre-novembre 2019, page 8)- Aujourd’hui en France, une personne sur cinq croit fermement que l’ordre des Illuminati est à la tête de l’économie mondiale, selon un sondage Ipsos de juin 2014.
Dérivés
- dizurzh
- dizurzhiañ
- kenurzh
- kenurzhiañ
- kenurzhier
- urzh-prenañ
- urzhad
- urzhaz
- urzhasaat
- urzhiadur
- urzhiañ
- urzhiata
- urzhiataer
- urzhiataerez
- urzhiataerezh
- urzhier
Prononciation
- \ˈyrs\
- Nantes (France) : écouter « urzh [Prononciation ?] » (bon niveau)
Références
- ↑ Jehan Lagadeuc, Catholicon, Tréguier, 1499
- ↑ Léon Fleuriot, A Dictionary of Old Breton - Dictionnaire du vieux breton - Part I, Toronto, 1985
- ↑ Victor Henry, Lexique étymologique des termes les plus usuels du breton moderne, J. Plihon et L. Hervé, Rennes, 1900 → lire sur wikisouce
- ↑ Albert Deshayes, Dictionnaire étymologique du breton, Éditions Label LN, 2021, page 762