kreski

kreski \ˈkreski\

1. Deuxième personne du singulier du futur de l’indicatif de kreskiñ.

(1887)^[1][2] Composé de la racine kresk (« croître ») et de la finale -i (verbe).

kreski \ˈkres.ki\ intransitif

1. Croître, pousser, se développer, grandir, en parlant d’êtres vivants.
   • La arbo, sur kiu kreskas pomoj, estas nomata pomujo aŭ pomarbo, sed ne ĉia fruktujo estas arbo. — (L. L. Zamenhof, Aldono al la “Dua Libro de l’ Lingvo Internacia”, 1888)

     L’arbre, sur lequel poussent les pommes, est nommé pommier, mais tout ce qui produit des fruits n’est pas un arbre.

   • Neĝulino kreskis kaj fariĝis pli kaj pli bela. Kiam ŝi estis sepjara, ŝi estis tiel bela, kiel la hela tago, pli bela ol la reĝino mem. — (Kabe, Fratoj Grimm — Elektitaj Fabeloj, 1906)

     Blanche-Neige grandit et devint de plus en plus belle. Quand elle atteignit ses sept ans, elle était aussi belle que le jour lumineux, plus belle que la reine elle-même.

2. (Botanique) Pousser dans une région géographique donnée, en parlant de végétaux.
   • Strange, pensis Orfiŝeto, ke apud la akvofluo ne kreskas arboj aŭ arbustoj. — (Tim Westover, Orfiŝeto kaj la Glacia Monto, Marvirinstrato, 2009, page 7)

     Étrange, pensa Orfiŝeto, qu’à côté du cours d’eau ne poussaient ni arbres, ni arbustes.

   • Tie abunde kreskis okzalo kaj laktuko ; en la dezerto kreskas nenio. — (K. Bein)

     Ici poussent abondamment de l’oseille commune et de la laitue ; dans le désert ne pousse rien.

3. (Sens figuré) Grandir, augmenter en nombre, se développer.
   • Tiel en la fino de la jaro 1878 la societo posedis jam 8 000 membrojn, en 1885 la nombro de la membroj estis 35 000, kaj kun ĉiu jaro la nombro de la membroj rapide kreskas. — (Fundamenta Krestomation de la Lingvo Esperanto, 1904)

     Alors qu’à la fin de l’année 1878, la société possédait déjà 8 000 membres, en 1885, le nombre de membres était de 35 000, et avec chaque année, le nombre de membres grimpa rapidement.

   • La ĉefurbo de Aragono havas denove iom pli ol 700.000 loĝantojn, ĉar dum la pasinta jaro 2018 kreskis la nombro da homoj, kiuj loĝis ĉi tie: je la 1a de januaro ĝi enhavas 9.000 homoj pli ol unu jaro antaŭe. — (2019 — Zaragozo kreskis denove, Frateco, 2019 → lire en ligne)

     La capitale de l’Aragon a de nouveau plus de 700 000 habitants, car durant l’année passée, 2018, le nombre de personnes y vivant a augmenté : au 1^er janvier, elle avait 9 000 personnes en plus qu’un an auparavant.

   • La krimaj agoj ksenofobiaj kaj antisemitaj kreskis je preskaŭ 20% en Germanio pasintjare, laŭ la lastaj nombroj de la ministrejo pri Internaj aferoj, publikigitaj mardon 14an de majo. — (Germanio: ksenofobiaj kaj antisemitaj agoj kreskis je 20% en 2018, Neniam milito inter ni, 15 mai 2019 → lire en ligne)

     Les crimes xénophobes et antisémites ont augmenté de presque 20 % en Allemagne l’année passée, selon les derniers chiffres du ministère de l’Intérieur, publiés le mardi 14 mai.

4. (Sens figuré) S’intensifier, devenir plus fort.
   • Proksima jam estis la subiro de l’ suno, kaj la atakemo de la ventego kaj la terura varmego kreskis senhalte. — (Kabe, La Faraono, 1907)

     Le coucher du soleil était déjà proche, et l’agressivité des bourrasques et de l’écrasante chaleur avait grimpé sans limite.

   • La kuraĝo kreskas kune kun la danĝero. — (L. L. Zamenhof)

     Le courage grandit avec le danger.

• Pays-Bas (partie continentale) (Wijchen) : écouter « kreski [ˈkɣɛs.ki] »
• France (Toulouse) : écouter « kreski [ˈkɾɛːs.ki] »